Vi khuẩn Clostridium tetani có thể âm thầm tồn tại trong đất và xâm nhập qua những vết thương tưởng chừng đơn giản, gây nên các cơn co cứng cơ dữ dội và nguy cơ tử vong cao. Tuy nhiên, với lịch tiêm phòng đầy đủ và xử trí vết thương đúng cách, uốn ván hoàn toàn có thể được ngăn chặn.
Uốn ván (Tetanus) là bệnh truyền nhiễm cấp tính thuộc nhóm B. Bệnh do ngoại độc tố của vi khuẩn Clostridium tetani phát triển trong các vết thương kín, sâu và nhiễm bẩn. Khi độc tố lan vào hệ thần kinh, người bệnh xuất hiện các cơn co cứng cơ rất đau, bắt đầu từ cơ mặt, cơ nhai, cơ gáy rồi lan xuống toàn thân. Đặc trưng của bệnh là nét mặt “cười nhăn”, tư thế ưỡn cong hoặc cứng đờ như tấm ván, và các cơn co giật dễ xảy ra khi bị kích thích bởi tiếng động hay ánh sáng mạnh.
Ở trẻ sơ sinh, uốn ván rốn (UVSS) thường xuất hiện từ ngày thứ 3 đến ngày 28 sau sinh, với biểu hiện cứng hàm, không bú được và co cứng toàn thân.
Vi khuẩn Clostridium tetani tồn tại rộng rãi trong đất, phân súc vật và có khả năng tạo nha bào rất bền vững—có thể sống nhiều năm trong môi trường tự nhiên. Bệnh xuất hiện rải rác quanh năm ở mọi lứa tuổi, bệnh uốn ván ở người lớn vẫn có thể gặp do bất cẩn trong xử lý vết thương hoặc không tiêm phòng đầy đủ.
Uốn ván không lây trực tiếp từ người sang người; bệnh chỉ xảy ra khi nha bào uốn ván xâm nhập qua vết thương sâu, vết đâm, bỏng, rách da hoặc phẫu thuật trong điều kiện không đảm bảo vô khuẩn. Trẻ sơ sinh mắc UVSS chủ yếu do cắt rốn bằng dụng cụ bẩn hoặc chăm sóc rốn không sạch.
Bệnh hoàn toàn có thể phòng ngừa được. Tiêm giải độc tố uốn ván (TT) tạo miễn dịch chủ động kéo dài ít nhất 10 năm. Phụ nữ mang thai được tiêm đúng và đủ liều sẽ truyền miễn dịch thụ động cho trẻ, giúp bảo vệ trẻ khỏi UVSS. Lịch tiêm chủng cho trẻ nhỏ được thực hiện qua vắc xin DPT lúc 2, 3 và 4 tháng tuổi. Người trưởng thành cần tiêm nhắc lại mỗi 10 năm.
Khi bị vết thương có nguy cơ, cần đến cơ sở y tế để được đánh giá và tiêm TT hoặc globulin miễn dịch (TIG) nếu cần thiết. Người bị thương chưa từng tiêm hoặc không nhớ tiền sử tiêm phòng càng phải được xử trí sớm.
Cùng với tiêm chủng, việc giữ vệ sinh vết thương, sinh đẻ an toàn và chăm sóc rốn đúng cách cho trẻ là những biện pháp quan trọng phòng chống uốn ván.
