Thủy đậu là bệnh truyền nhiễm phổ biến và dễ bùng phát thành dịch, đặc biệt trong mùa đông - đầu xuân. Việc nhận biết sớm, phòng ngừa bằng tiêm vắc xin và cách ly đúng cách là biện pháp quan trọng để bảo vệ cộng đồng, nhất là trẻ nhỏ và người suy giảm miễn dịch.
Bệnh thường khởi phát bằng sốt nhẹ rồi xuất hiện ban từng đợt. Đặc điểm điển hình của bệnh là các nốt ban ở nhiều giai đoạn khác nhau trên cùng vùng da: từ nốt sần, bọng nước trong, bọng nước đục cho đến nốt đóng vảy. Bệnh lây rất nhanh và dễ bùng phát thành ổ dịch, đặc biệt vào mùa đông – đầu xuân
Tác nhân gây bệnh là vi rút thủy đậu – zona (VZV).Vi rút có thể tồn tại vài ngày trong vảy thủy đậu ngoài môi trường và bị tiêu diệt bởi các chất sát khuẩn thông thường. Bệnh xuất hiện ở mọi nơi trên thế giới, với tỷ lệ nhiễm rất cao: trên 90% trẻ dưới 15 tuổi và hầu hết người lớn từng mắc bệnh hoặc mang miễn dịch. Ở người không có miễn dịch, đặc biệt là trẻ sơ sinh, người già, phụ nữ mang thai hoặc người suy giảm miễn dịch, bệnh có thể diễn tiến nặng hoặc gây biến chứng.
Nguồn lây chính là người bệnh, thời gian ủ bệnh thường 14–16 ngày. Bệnh bắt đầu lây từ 1–2 ngày trước khi phát ban và kéo dài đến 5 ngày sau khi xuất hiện bọng nước đầu tiên; người suy giảm miễn dịch có thể lây lâu hơn. Thủy đậu lan truyền qua đường không khí, giọt bắn dịch hô hấp, tiếp xúc trực tiếp với chất dịch trong nốt phỏng hoặc gián tiếp qua đồ vật mới nhiễm dịch tiết. Đây là một trong những bệnh lây mạnh nhất, với tỷ lệ lây cho người cùng gia đình lên tới 70–90%.
Những người chưa từng mắc bệnh hoặc chưa được tiêm vắc xin đều dễ nhiễm bệnh. Người lớn thường bị nặng hơn trẻ em; sau mắc bệnh sẽ có miễn dịch lâu dài, tuy nhiên virus vẫn có thể “nằm ngủ” trong cơ thể và tái hoạt thành zona sau nhiều năm, nhất là ở người trung niên hoặc người suy giảm miễn dịch.
Để phòng bệnh, những người có nguy cơ cao cần được bảo vệ bằng cách tiêm chủng cho những người sống cùng. Vắc xin thủy đậu sống giảm độc lực được khuyến cáo cho trẻ từ 12 tháng đến 12 tuổi (1 liều 0,5 ml) và người từ 13 tuổi trở lên (2 liều cách nhau 4–8 tuần). Khi có dịch, cần cách ly người bệnh tại nhà ít nhất 7 ngày; những người tiếp xúc gần cần theo dõi và cách ly 11–21 ngày. Đồ vật dính dịch tiết phải được vệ sinh, khử khuẩn; người tiếp xúc có thể được tiêm globulin miễn dịch (VZIG) trong vòng 96 giờ sau phơi nhiễm để giảm nguy cơ mắc bệnh.
Điều trị thủy đậu chủ yếu là giảm triệu chứng: chống ngứa, vệ sinh thân thể, thay quần áo hàng ngày, bôi sát khuẩn và dùng kháng sinh nếu có dấu hiệu bội nhiễm. Trường hợp nặng hoặc thuộc nhóm nguy cơ có thể được chỉ định thuốc kháng vi rút như acyclovir. Người bệnh không nên gãi, không chọc vỡ nốt phỏng để tránh sẹo và nhiễm trùng. Việc khám và theo dõi tại cơ sở y tế giúp giảm biến chứng và phát hiện sớm các dấu hiệu nặng.
